Płaszów – w 100. rocznicę przyłączenia do Krakowa

Na marginesie wystawy: PŁASZÓW – W 100. ROCZNICĘ PRZYŁĄCZENIA PŁASZOWA DO KRAKOWA. 1912 – 2012 do naszego działu historia dodaliśmy historię Płaszowa.

Płaszów –  dawna wieś znajdująca się na prawym brzegu Wisły, ok. 3,5 kilometra od centrum miasta Krakowa.

Nazwa Płaszów wywodzi się od nazwiska Płasz. Do roku 1160 wieś należała do rodu Awdańców, po raz pierwszy wzmiankowana była w 1254 r. jako własność klasztoru Norbertanek na Zwierzyńcu. W 1421 rok Król Władysław Jagiełło przeniósł wieś z prawa polskiego na prawo niemieckie, w siedem lat później kupił wieś Płaszów za 500 grzywien. W Liber Beneficiorum Jana Długosza Płaszów był wsią królewską i należał do parafii Bożego Ciała na Kazimierzu.

Od wieku XVI do 1772 roku Płaszów należał do wielkorządców krakowskich, którzy mieli prawo osiedlania i prawo sądzenia chłopów. Chłopi musieli płacić czynsz, zbierać  siano i czyścić sadzawki ale byli zwolnieni od większości świadczeń. W XIX wieku wieś składała się dwóch części: Płaszowa Wielkiego i Płaszowa Małego. W XIX wieku na terenie Płaszowa znajdowały się cztery karczmy, w tym trzy żydowskie i jedna dworska. Jedna karczma, której właścicielem był Żyd Feltzer znajdowała się u zbiegu obecnych ulic Myśliwskiej, Saskiej i Przewóz.

W Płaszowie znajdował się obszar dworski, który kolejno był w posiadaniu rodzin: Żychoniów, Zdzieńskich, Czeczów de Lindenwald. Szematyzm z 1862 roku, odnotowuję w Płaszowie szkołę pospolitą jednoklasową, w której nauczycielem był Jan Malicki, a uczniów było pięćdziesięciu. Autonomia galicyjska dała Płaszowowi samorząd gminny. Pierwsze wybory do Rady gminnej w Płaszowie odbyły się 8 lutego 1867 roku. Pierwszym naczelnikiem gminy został Tomasz Siwek, wybór odbył się w dniu 18 maja 1867 r. Płaca naczelnika gminy w Płaszowie wynosiła 60 złotych reńskich w skali rocznej. W przypadku Płaszowa Naczelnik gminy sprawował urząd pisarza, za który także otrzymywał oddzielne wynagrodzenie. W 1884 roku w związku budowy kolei z Oświęcimia przez Skawinę, wybudowano stację Podgórze- Płaszów. W dniu 25 września 1895 roku powstał Urząd Pocztowy Podgórze- Płaszów. W 1896 roku powstała Płaszowska Parowa Fabryka Cegieł i Dachówek, oraz gminna fabryka cegieł i dachówek (1905-1907). Oprócz tych fabryk istniały i funkcjonowały w Płaszowie cztery cegielnie i fabryka gipsu Leopolda Taubmanna.

Z księgi protokołów gminy Płaszów, uzyskujemy informację, że w roku 1899 działało Towarzystwo Ochotniczej Straży Pożarnej.

W 1903 roku Płaszów nawiedziła powódź, która wyrządziła znaczne szkody, między innymi zniszczona została szkoła i dwie szopy na rekwizyty pożarne. W tym samym roku Kraków podjął starania o przyłączenie Płaszowa, w związku planowaną budową na tym terenie portu. Jednak Płaszów odpowiedział odmownie. Rozmowy zostały podjęte na nowo w 1910 roku i w tym roku doszło do porozumienia. Radni gminy Płaszów zgodzili się na przyłączenie do Krakowa. Także właściciel obszaru dworskiego w Płaszowie Karol Czecz de Lindenwald wyraził zgodę na przyłączenie obszaru dworskiego do Krakowa. Cesarz Austro-Węgier Franciszek Józef I podpisał ustawę o przyłączeniu Płaszowa do Krakowa, ale termin ostateczny miało wyznaczyć C. K. Namiestnictwo we Lwowie w porozumieniu z  Wydziałem Krajowym.

Namiestnictwo wyznaczyło, że Płaszów zostanie przyłączony do Krakowa 1 lutego 1912 roku.

Płaszów jako nowa dzielnica otrzymał numer XXI. W 1921 roku w Płaszowie wprowadzono nazwy ulic. W 1928 roku sprowadzili się do Płaszowa księża sercanie. W latach 1930-1931  przy ulicy Saskiej 2 wybudowano kościół  i klasztor według projektu Franciszka Mączyńskiego. W 1934 roku powstał klub sportowy „Płaszowianka” Kraków”. W 1939 roku została utworzona parafia. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie Płaszowie.

                                                      Adam Sasinowski

Ilustracje:

Tłoki pieczętne Gminy Płaszów – zbiory ArchiwumPaństwowego w Krakowie

Karol Czecz de Lindenwald – właściciel obszaru dwor w Płaszowie, 4 lipca 1910 roku podpisał z reprezentacją Miasta Krakowa układ, w którym zgodził się na przyłączenie swoich dóbr do Miasta Krakowa, a jako Marszałek Rady Powiatowej Wielickiej na przyłączenie Płaszowa do Krakowa. (Fot. ze zb. Archiwum Państwowego w Krakowie A- III-0028)

Fotografia składu ostatniej Rady Gminy Płaszów wykonane w roku 1910 w Sali Kupieckiej Pałacu Wielopolskich – siedzibie Magistratu Miasta Krakowa. Na fotografii brakuje dwóch członków Rady: Michała Michno i Hermana Goldbergera.(Fot. ze zb. Archiwum Państwowego w Krakowie Bibl Crac 111, s. 283)