1915 – Połączenie Podgórza i Krakowa – prasówka

Ostatnie posiedzenie Ojców miasta Podgórza.

(§) W dniu wczorajszym odbyła się ostatnie zapowiedziane posiedzenie Rady m. Podgórza, które przejdzie do historyi Podgórza jako samodzielnej jednostki administracyjnej aż do momentu zlania się tego miasta z Wielkim Krakowem. Doniosły ten fakt połączenie obu miast – jak wiadomo – nastąpi w dniu 1 lipca b.r. ewentualnie 1 października b.r.

Ostatniemu posiedzeniu przewodniczył burmistrz Fr. Maryewski. Członkowie Rady przybyli bardzo licznie. Na sali panował podniosły nastrój, odpowiedni powadze chwili i ostatnich chwał, jakie mają zapaść w interesie miasta. Wśród obrad dzielnej reprezentacji podgórskiej – zdawał się znaczyć jakiś nieuchwytny na pozór pierwiastek smutku, który stopniowo malał, aż zginął w męskiem przemówieniu radnego dra Bobrowskiego, który rzucił parę płomiennych słów bohaterskim legionom.

* * *

Burmistrz Maryewski wspomniał na początku posiedzenia o tryumfalnym pochodzie zwycięskich sprzymierzonych armii w Galicyi środkowej i wzniósł okrzyk na cześć cesarza.

Zamknięcie rachunkowe.

Z porządku dziennego asesor, dyr. Rolle, przedstawił zamknięcie rachunków funduszów gminnego, rolnego, wapiennika i zakładu elektrycznego. Referent wskazał przytem na niedobory w różnych gałęziach gospodarki gminnej, wynikłe z powodu anormalnych obecnie stosunków. Sprawozdanie p. Rollego przyjęła rada miejska bez dyskusyi.

Wybór Rady przybocznej.

Wreszcie przystąpiono do wyboru 12 członków Rady przybocznej, która począwszy od 1 lipca będzie rządzić Podgórzem, aż do przeprowadzenia wyborów do krakowskiej Rady miejskiej z dzielnicy podgórskiej. Przewodniczącym tej Rady przybocznej będzie burmistrz p. Maryewski. W głosowaniu wybrani zostali członkami rady przybocznej pp. dyr. Rolle Karol, Liban Bernard, Łuczko Karol, dr Ferber Edward, dr Sam. Aronsohn, dr Emilewicz, Staszczak, dr Jakób Aronsohn, dr Emil Bobrowski, Władysław Liban, Brener i Michalin.

Życzenia burmistrza.

Po wyborze podniósł burmistrz Maryewski zasługi dotychczasowej Rady m. Podgórza i jej poprzedniczek około rozwoju miasta i wyraził życzenie, żeby miasto w nowych warunkach przyłączone do Krakowa rozwijało się i kwitło dla wspólnego dobra jego mieszkańców.

Radny dr Bobrowisk poświęcił gorące wspomnienie poległym legionistom i żołnierzom regularnej armii, pochodzącym z Podgórza.

Na tem zakończono posiedzenie.

Opublikowano: Środa 9 czerwca 1915

PREZYDENT Dr LEO HONOROWYM OBYWATELEM M. PODGÓRZA.

Wczoraj w południe udała się do prezydenta m. Krakowa, dra Lea deputacya Rady m. Podgórza, złożona z pp. burmistrza Maryewskiego, dyr. Rollego, dra. S. Aronsohna, Breuera i innych radnych, i wręczyła mu w obecności wiceprezydentów m. Krakowa, dra Bandrowskiego, dra Owaka i dra Kostaneckiego, ozdobny, artystycznie wykonany dyplom honorowy obywatelstwa m. Podgórza. W przemówieniu burmistrz Maryewski podniósł wybitne zasługi prezydenta dra Lea, położone około połączenia Podgórza z Krakowem, dzieła wielkiego znaczenia, nadto wyraził uznanie dla jego zasług i prac tak na polu polityki gminnej jak i krajowej. Prezydent dr Leo podziękował za ten zaszczyt i zaznaczył, że w pracy około połączenia tych obu miast, w tem wielkim dziele, współdziałały obie Rady miejskie. Kiedyś historya należycie oceni te prace, w tej chwili może należycie niedocenione, jak się to często dzieje. Wielki Kraków – to zadatek wielkiej stolicy Polski.

Opublikowano: Środa 9 czerwca 1915

Przed przyłączeniem Podgórza do Krakowa. Obecnie rozważaną jest w tutejszym magistracie kwestya organizacyi filii magistratu krakowskiego w Podgórzu, kto stanowić będzie dzielnicę XXII. Według wszelkiego prawdopodobieństwa do podgórskiej filii magistratu krakowskiego należeć będą gminy Płaszów (Dz. XXI), Zakrzówek (IX), i Ludwinów (X). Dębniki (Dz. XI) prawdopodobnie zostaną w zakresie dotychczasowej kompetencji magistratu. Dla gmin przyłączonych agendy sprawować będzie komisariat IV, dla gmin podgórskich komisariat V, pomieszczony w głównym gmachu magistratu w Krakowie. Komisaryat ten posiadać ma trzy filie: w Podgórzu, Płaszowie i w Zakrzówku-Ludwinowie.

Opublikowano: Piątek 11 Czerwca 1915

Połączenie Podgórza do Krakowa. Prace przygotowawcze około zorganizowania w Podgórzu filii magistratu krakowskiego są w pełnym toku. Szefowie poszczególnych wydziałów magistratu krakowskiego obecnie na miejscu w podgórzu badają stosunki, tyczące ich departamentów, w które wcielone zostaną odnośne oddziały magistratu podgórskiego. Czynności te przygotowują przyszłe urzędowanie filii magistratu krakowskiego w Podgórzu.

Opublikowano: Wtorek 15 czerwca 1915

Termin przyłączenia Podgórza. Cesarz najwyższem postanowieniem z d. 17 bm. zezwolił na utworzenie starostwa Podgórze okręg z siedzibą w Podgórzu, w miejsce dotychczasowego starostwa podgórskiego, które wskutek przyłączenia miasta Podgórze do Krakowa, z dniem 1 lipca br. przestaje istnieć. Wobec ustalenia terminu przyłączenia będące w toku prace przygotowawcze prezydyum, oraz poszczególnych wydziałów magistratu, które zajęte są obecnie sprawami organizacji i włączenia dotychczasowych oddziałów magistratu podgórskiego do krakowskiego, pójdą niewątpliwie dalej w szybkiem tempie, aby z dniem 1 lipca zostało dokonane faktyczne objęcie agend Podgórza przez gminę m. Krakowa.

Opublikowano: Sobota 19 czerwca 1915

– Obywatelstwo honorowe. Deputacja, złożona z burmistrza i posła sejmowego p. Maryewskiego, Dra Emilewicza, dyrektora Kasy oszczędności Łuczki i p. Libana, wręczyła przed kilku dniami szefowi sekcji w ministerstwie skarbu Drowi Gałeckiemu dyplom obywatelstwa honorowego m. Podgórza.

Opublikowano: 21 czerwca 1915

– Odzyskanie Lwowa. … Dzisiaj całe miasto przybrane chorągwiami. Pięknie wygląda gmach ratuszowy, ozdobiony sztandarami, o barwach państwa, narodu i miasta. Z wieży Maryackiej powiewają dwie chorągwie, jedną czerwono-białą zatknęła straż pożarna prawie u szczytu ponad koroną, druga zwiesza się cokolwiek niżej. Przybrane sukiennice, budynki miejskie, domy prywatne, zakłady publiczne. Tramwaje ozdobiono chorągiewkami, równie jak doróżki. … W Podgórzu wczoraj po otrzymaniu wiadomości o odzyskaniu Lwowa, zarządził burmistrz Maryewski otrąbienie wiadomości radosnej w różnych punktach miasta. Gdy wieść się rozeszła, tłumy ludności zebrały się przed mieszkaniem burmistrza, wznosząc okrzyki na cześć monarchy i armii. Miasto przybrało się chorągwiami, wiele okien iluminowano. Burmistrz w imieniu Rady wysłał depeszę hołdowniczą do kancelaryi cesarskiej, do naczelnego komendanta armii i do Komendy II armii. Dzisiaj godz. 6.30 odbędzie się uroczyste posiedzenie pełnej Rady m. Podgórza w Sali przybranej kwiatami. Po posiedzeniu Rada m. Podgórza weźmie udział z członkami Krak. Rady w pochodzie do Komendy twierdzy.

Opublikowano: Środa 23 Czerwca 1915

Podziękowanie dla Krakowa i Podgórza. Prezydent miasta otrzymał z wojskowej kancelaryi cesarskiej telegram z zawiadomieniem, że z powodu odzyskania Lwowa cesarz przyjął ze szczególnem zadowoleniem hołd miasta Krakowa i Podgórza, jak niemniej zapewnienie ich niezachwianej wierności.

Opublikowano: Piątek 25 Czerwca 1915

Ostateczne przyłączenie Podgórza.

D. 1 lipca br. nastąpi na mocy rozporządzenia namiestnictwa, wydanego w porozumieniu z wydziałem krajowym na podstawie art. XV ustawy z dnia 22 sierpnia 1914 Nr 15 Dz. u. kr. z roku 1915, faktyczne połączenie król. woln. miasta Podgórza z Krakowem. Z dniem tym przestaną na przyłączonem obecnie do miasta Krakowa terytoryum obowiązywać ustawy krajowe, którym podlega miasto Kraków. Z dniem powyższym zostanie rozwiązana Rada miejska w Podgórzu. Do terminu faktycznego połączenia się obu miast pozostaje w mocy urzędowa działalność władz państwowych administracyjnych, którym podlega miasto Podgórze, a od 1 lipca przechodzi terytoryum miasta Podgórza pod zarząd władz publicznych, którym podlega miasto Kraków.

Wydział krajowy wydał już rozporządzenie, na mocy którego majątek i dobro gminne będą oddane miastu Kraków w powyższym terminie. Z terytorium miasta Podgórza wybranych będzie 16 radców miejskich do Rady miejskiej w Krakowie, a z pośród nich ma być wybranym jeden członek prezydyum miasta. Rada miejska w Krakowie po uzupełnieniu jej członkami, wybranymi z dzielnicy Podgórze, liczyć będzie 103 członków. Aż do czasu przeprowadzenia wyborów do Rady miejskiej w Krakowie z dzielnicy Podgórze dodany będzie prezydentowi miasta Krakowa dla zarządu spraw Podgórza, wydział złożony z dotychczasowego burmistrza i 12 członków, których już wybrała ze swego grona Rada m. Podgórza.

W dzielnicy Podgórze po myśli umowy, zawartej z miastem Podgórzem, będzie utworzoną od 1 lipca br. filia magistratu krakowskiego. Zakres działania filii magistratu w dzielnicy Podgórze będzie podany do publicznej wiadomości osobnem obwieszczeniem. Przyłączone do Krakowa miasto Podgórze stanowić będzie nową dzielnicę miejską, która nosić będzie nazwę „Podgórze” i będzie z kolei XXII dzielnicą miejską.

Miasto Podgórze posiada 5.48 kilm2 obszaru i liczyło według spisu ludności i domów w dniu 31 grudnia 1910 r. 612 domów i 22.322 mieszkańców. Miasto Kraków będzie liczyło po przyłączeniu podgórza 46.90 kilm 2 obszaru, oraz według spisu ludności z roku 1910/11 – 5.220 domów i 176.473 mieszkańców, w czem mieści się 167.130 ludności cywilnej i 9.343 osób stałej załogi Krakowa. Wybory do Rady miejskiej z dzielnicy Podgórze będą w swoim czasie rozpisane.

Tym sposobem akcya około utworzenia Wielkiego Krakowa, rozpoczęta w r. 1902, zakończyła się przez wydanie ustaw krajowych z r. 1909, 1910, 1911 i 1914 przyłączeniem do Krakowa m. Podgórza, 12 min sąsiednich całości, 2 gmin częściowo, oraz 7 obszarów dworskich.

Opublikowano: Poniedziałek 28 czerwca 1915

– Przed przyłączeniem Podgórza. Dzisiaj o godz. 11 przed południem burmistrz m. Podgórza poseł Franciszek Maryewski przedstawi prezydyum miasta Krakowa: Drowi Juliuszowi Leo, prof. Dr Nowakowi i prof. Dr Kostaneckiemu, oraz dyrektorowi magistratu p. Grodyńskiemu i szefowi biura prezydialnego Dr Sikorskiemu personel urzędniczy magistratu m. Podgórza. Akt ten odbędzie się w Sali posiedzeń Rady miejskiej w Podgórzu, podczas którego przemówią: poseł Maryewski i prezydent Dr Leo.

Opublikowano: Wtorek 29 czerwca 1915

Z ostatnich dni Podgórza.

 

W ubiegły poniedziałek wieczorem odbyło się w Podgórzu ostatnie posiedzenie Rady miejskiej, poświęcone pożegnaniu burmistrza, posła Franciszka Maryewskiego. Na posiedzenie to przybyło 20 członków podgórskiej rady miasta, oraz urzędnicy magistratu.

Poesł Maryewski w dłuższem przemówieniu przedstawił rozwój miasta, które z małej kolonii niemieckiej stało się dużem polskim miastem. Skreśliwszy wydatną działalność swoich poprzedników, podniósł również zasługi obecnych członków Rady miejskiej, a w szczególności wiceburmistrza p. Szczepana Karczmarskiego, oraz pierwszego asesora p. Karola Rollego. Mowca zakończył życzeniem, aby Podgórze w przyszłości jak dzielnica Wielkiego Krakowa rozwijało się dalej ku pożytkowi mieszkańców i całego kraju.

Imieniem Rady miejskiej asesor p. Karol Łuczko podniósł wielkie zasługi posła Maryewskiego, położone w czasie 15 letnich rządów dla miasta. Dzięki jego staraniom wybudowano piękny kościół, dwa gmachy szkolne, gimnazyum, zakład energetyczny i t.p. Uporządkował miasto, podniósł rentowność zakładów i przedsiębiorstw miejskich.

Imieniem nauczycielstwa radny Jan Bieleś dziękował za zasługi, położone dla szkolnictwa miejscowego. Do niedawna były w Podgórzu tylko dwie szkoły ludowe, skupiające szczupłą garstkę dziatwy, obecnie jest ich 10, kształcących 3700 dziatwy, a zatrudniających przeszło 80 sił nauczycielskich.

Radny Dr Józef Emilewicz zaproponował, aby dla upamiętnienia tego historycznego posiedzenia i obecnych czasów jedną z ulic Podgórza nazwać ulicą Legionów.

Zgodzono się na zakomunikowanie tego życzenia magistratowi krakowskiemu.

Przemawiali jeszcze radni: Dr Jakób Aronsohn imieniem ludności żydowskiej, oraz asesor Karol Rolle, poczem wzruszony burmistrz podziękował za słowa uznania i zamknął o godzinie wpół do ósmej to ostatie posiedzenie podgórskiej Rady miejskiej.

*   *   *

Wczoraj o godzinie 11 przed południem przybyli do magistratu miasta Podgórza członkowie prezydyum miasta Krakowa: prezydent Dr Leo, prof. Dr Nowak, prof. Dr Kostanecki, oraz dyrektor magistratu p. Grodyński i szef biura prezydialnego Dr Sikoraski. W Sali posiedzeń magistratu oczekiwali gości urzędnicy miejscy podgórscy dyrektorem magistratu p. Karolem Kowalskim na czele.

Poseł Franciszek Maryewski powitał przybyłych, przedstawiając im zgromadzonych urzędników jako gorliwych sumiennych pracowników-obywateli i polecając ich względom nowego przełożonego.

Prezydent Dr Leo zaznaczył, iż chciał poznać tych, którzy przez lat wiele pracowali dla dobra miasta. Jako obywatel Podgórza, który wiele lat w niem przebywał, miał sposobność przekonać się, że miasto z drobnych początków doszło do świetnego rozwoju. Zawdzięcza to w znacznej mierze swojemu długoletniemu burmistrzowi, pos. Maryewskiemu. Podgórze, którego burmistrz przewodniczył związkowi 30 miast, miało renomę dobrze prowadzonego miasta. To, co zostało w niem zrobione, nie tylko Kraków, ale kraj cały uznać musi. Obecne przyłączenie to nie tylko terytorialne powiększenie Krakowa, ale wzmożenie czynników, działających dla dobra miast połączonych. Że dobrze działo się w Podgórzu, wielka to zasługa burmistrza pos. Maryewskiego, jak również personelu urzędniczego, pełniącego swe obowiązki z całem poświęceniem. Prezydent wyraża nadzieję, że i w przyszłości urzędnicy nie zawiodą położonego w nich zaufania i z całą sumiennością pracować będą dla dobra nowej dzielnicy Krakowa. W imię tej dobrej tradycyi wita zgromadzonych i zapewnia, że jak urzędnicy miasta Krakowa nie mieli skarg, tak samo i podgórscy będą doznawać tej samej pieczy. Wreszcie Dr Leo zakomunikował zebranym, iż prezydyum miasta Krakowa uchwaliło zamianować dotychczasowego dyrektora magistratu podgórskiego, p. Karola Kowalskiego, kierownikiem filii podgórskiej i starszym radcą magistratu miasta Krakowa. Prezydent zakończył przemówienie podziękowaniem dla posła Maryewskiego, który przy połączeniu się dwóch miast współdziałał z nadzwyczajnym taktem, osiągając znakomite sukcesy.

Imieniem personelu urzędniczego przemówił dyr. Kowalski, przyrzekając pracować według najlepszej woli i z całych sił i prosząc o opiekę i zaufanie dla wszystkich.

W końcu poseł Maryewski przedstawił przybyłym kolejno poszczególnych urzędników miejskich podgórskich.

Opublikowano: Środa 30 Czerwca 1915

– Połączenie Podgórza z Krakowem. Po kilkuletnich pertraktacyach między obu Radami miejskiemi na podstawie uchwały sejmowej ustawa krajowa o połączeniu król. woln. m. Podgórza ze stoł. król. m. Krakowem, otrzymała sankcję cesarską, w odnośnem zaś rozporządzeniu wykonawczem naznaczony został termin faktycznego wcielenia na dzień 1 lipca 1915 r. Na pamiątkę ostatecznego dzieła rozszerzenia granic Krakowa, prezydyum miasta uchwaliło historyczny ten moment obchodzić uroczyście w najbliższą niedzielę 4 lipca b.r. W dniu tym o godzinie 8 rano członkowie obu Rad miejskich, krakowskiej i podgórskiej, zbiorą się na nowym moście na Wiśle i po wzajemnym przywitaniu się, na znak zbratania obu zaprzyjaźnionych miast i wspólnej na przyszłość pracy, udadzą się do kościoła N. P. Maryi, gdzie o godz. 9-tej rano odbędzie się uroczyste nabożeństwo, odprawione przez księcia-biskupa krakowskiego. W nabożeństwie tem wezmą udział reprezentanci władz tutejszych, zaproszeni goście, oraz obywatelstwo Krakowa i Podgórza. Po nabożeństwie odbędzie się w Sali Rady miejskiej o godzinie 10-tej przedpołudniem uroczyste zebranie członków obu rad miejskich w obecności zaproszonych gości.

Dzisiaj rozlepiono po mieście plakaty o połączeniu Krakowa z Podgórzem, podające szczegóły nowej organizacji administracyjnej dzielnicy Podgórze.

Opublikowano: Środa 30 Czerwca 1915

– Budowa tramwaju w Podgórzu. Przeprowadzono już przygotowawcze roboty do budowy w Podgórzu linii tramwajowej od II-go mostu przez Lwowską do Kalwaryjskiej. Linia ta udogodni znacznie ruch komunikacyjny w Podgórzu i ułatwi stosunki z Krakowem, zbliżając do siebie bezpośrednio dwa dotychczas odrębne miasta, stanowiące obecnie jedną całość. Wczoraj nad budową nowej linii tramwajowej obradowała osobna komisya, a plany trasy wystawione będą niezadługo na widok publiczny.

Opublikowano: Czwartek 1 lipca 1915

– Połączenie Podgórza z Krakowem. W niedzielę odbędzie się zapowiedziana już uroczystość powodu połączenia Podgórza z Krakowem. Prezydyum miasta rozesłało pięknie wykonane zaproszenia do udziału w uroczystości.

Opublikowano: Piątek 2 Lipca 1915

– Mianowania i przeniesienia w sądownictwie. Z Wiednia telefonują: Wiener Zeitung ogłasza: Cesarz zamianował radcę sądu krajowego wyższego ad personam Marcina Staszczaka w Podgórzu radcą sądu krajowego w sądzie krajowym w Krakowie.

Minister sprawiedliwości przeniósł sędziów powiatowych Augusta Surowicza, Dra Adama Kieleckiego,Dra Alfreda Hubischtę, Dra Izydora Mnicha, Dra Ernesta Truskolaskiego, Eustachego Gaertnera, oraz sędziego Dra Józefa Czumę w Podgórzu, do sądu krajowego w Krakowie.

Opublikowano: Piątek 2 Lipca 1915

Połączenie Podgórza z Krakowem.

 

W uroczystości jutrzejszej z okazyi połączenia Podgórza z Krakowem mają wziąć udział: p. namiestnik Korytowski, marszałek krajowy Niezabitowski, prezes Koła polskiego Biliński, minister dla Galicyi DR Morawski, o ile zdoła do jutra rana ukończyć podróż inspekcyjną po Galicyi. Prezydyum miasta zaprosiło do udziału w obchodzie księcia-biskupa, kapitułę katedralną, duchowieństwo, Rady miast Krakowa i Podgórza, naczelników władz, reprezentantów wojskowości, różnych instytucyj.

Dzisiaj rozpoczęto dekoracyę trzeciego mostu na Wiśle, gdzie jutro o godz. 8 spotkają się prezydia prezydya i Rady dotychczasowe obu miast. Portale mostu ozdobione będą herbami Krakowa i Podgórza, związanymi wstęgami, sztandarami, kwiatami, zielenią. Dzisiaj przybrano też gmach ratuszowy i salę krakowskiej Rady miasta. Dekorację według projektu st. r. Zawiejskiego wykonali inżynier Wachtel i ogrodnik miejski p. Ganze. Schody wyłożono dywanami i przybrano palmami, laurami, pelargoniami. W Sali wystawione wśród kwiatów popiersie cesarza, pomieszczono herby Krakowa i Podgórza, rozwieszono cenne makaty, ustawiono krzewy i kwiaty.

Program uroczystości jest następujący: 1) Powitanie obu Rad miejskich na nowym moście na Wiśle o godzinie 8 rano; 2) Uroczyste nabożeństwo w kościele N. M. Panny o g. 9 rano, celebrowane przez księcia-biskupa krakowskiego, w którem wezmą udział reprezentanci wszystkich władz cywilnych i wojskowych, obie Rady miejskie, cechy ze sztandarami i obywatelstwo. 3) Uroczyste zebranie w sali Rady miejskiej o godzinie 10 rano obu reprezentacyj miejskich wobec zaproszonych gości. Strój: czarny tużurek i czarny kapelusz.

W uroczystości weźmie też żywy udział tak obywatelstwo krakowskie, jak podgórskie, oceniające zasługi prezydenta Leo około stworzenia wielkiego Krakowa, oraz doniosłe znaczenie dzieła, którego uwieńczeniem jest połączenie Podgórza z Krakowem.

Opublikowano: Sobota 3 Lipca 1915

– Życzenia z powodu połączenia Podgórza z Krakowem nadesłali w dalszym ciągu: wiceprezydent namiestnictwa Grodziski, radca dworu Ustyanowski, radcy miejscy, bawiący poza Krakowem: Maywalt, Muczkowski, Rosenblatt.

Opublikowano: 5 lipca 1915 roku

Opublikowano: 5 lipca 1915 roku(zdjęcia dodane niezależnie)

Uroczystość połączenia Podgórza z Krakowem.

Już przed godz. 8 rano zebrała się wczoraj na III. moście Rada m. Podgórza z burmistrzem posłem Maryewskim na czele, urzędnicy magistratu podgórskiego, reprezentant wielickiej Rady powiatowej p. Śliwiński, komisarz starostwa w Podgórzu p. Grotowski, oraz liczna publiczność.

Na III. moście podgórskim.

W połowie pięknie udekorowanego mostu oczekiwano przybycia krakowskich gości. W kilka minut po g. 8 nadeszli od strony Krakowa. Po wzajemnem powitaniu się prezydent Dr Juliusz Leo rozpoczął uroczystość w te słowa:

„Wielce Szanowni Obywatele miasta Podgórza! Zeszliśmy się tu na granicy dwóch miast samodzielnych, aby połączyć się na dolę i niedolę. Od dziś przestaje most ten być granicą, a staje się łącznikiem między obydwoma miastami.” – Następnie zaznaczył mowca, że obywatele tak Krakowa jak i Podgórza muszą pracować zarówno dla dobra świeżo połączonych miast, jak i całego kraju.

Rządząc się dobrze we własnym zakresie, będziemy przyświecać przykładem całemu krajowi. Łącząc się dzisiaj, łączymy się tylko pozornie, bo już od dawna czuliśmy się Krakowianami w tem znaczeniu, jakie przywiązuje każdy Polak do Wawelu. Dziś i ta sztuczna rozłąka, jaka dzieliła dwa miasta, przestaje istnieć. Aktem tym zadajemy kłam zarzucającym nam niezgodę i rozterki. Dziś święcimy uroczystość zgody – chcemy iść razem i pracować razem. To święto zgody jest świętem odrodzenia narodowego. Nie jest ono sztucznem, ale płynie z serca i do serc trafia.

Okrzykiem: „Niech żyje miasto Podgórze, jako świetnie rozwijająca się dzielnica Krakowa!” zakończył prezydent swe przemówienie.

Po nim zabrał głos poseł Maryewski, zaznaczając, iż obywatele miasta Podgórza są od wieków połączeni z Krakowem, myślą, duchem i pracą kulturalną. Dziś, łącząc się jako równi z równymi, ślubują pracować dla dobra obydwu miast, a tem samem dla dobra całego narodu. Niech ta Wisła, nad którą walczyło i walczy tysiące bohaterów, stanie się łącznikiem nie tylko dwóch miast, ale zarazem wszystkich dotychczas rozdzielonych ziem polskich. Daj Boże, aby Kraków stał się ośrodkiem życia kulturalnego i społecznego przyszłej Polski. Mowca zwraca się w końcu z prośbą do reprezentantów miasta Krakowa, aby zechcieli równem sercem traktować obywateli podgórskich, podgórskich jakiem oni w skład Krakowa przychodzą.

Na zaproszenie wyrażone przez prezydenta Dra Leo, udano się następnie na uroczystość do Krakowa.

Nabożeństwo w kościele Maryackim.

Wozami tramwajowymi, ustrojonymi w chorągiewki o barwach narodowych, udali się uczestnicy uroczystości do kościoła N. P. Maryi, gdzie Książę Biskup Adam Sapieha odprawił uroczystą Mszę św. na intencję obydwóch miast. W stalach i na przygotowanych w presbyteryum w tym celu krzesłach zasiedli dostojnicy duchowni i świeccy, a pomiędzy nimi umieściły się cechy ze sztandarami. Podczas Mszy św. chór męski pod batutą p. Wawelskiego wykonał szereg utworów religijnych.

W sali Rady m. Krakowa.

Po skończonem nabożeństwie, przez Rynek, ul. Grodzką i Franciszkańską, ubrane chorągwiami, udano się do sali obrad Rady miasta Krakowa. Miejsce prezydyalne zajął DR Juliusz Leo, obok niego zasiedli na trybunie wiceprezydenci miasta Krakowa: prof. Dr Julian Nowak, i rektor K. Kostanecki, oraz poseł Franciszek Maryewski. Na sali pierwsze miejsca zajęli: X. Biskup Adam Sapieha, Arcybiskup X. Simon, X. Biskup Nowak, namiestnik Ekscel. Witold Korytowski, komendant twierdzy jen. zbrojmistrz Ekscel. Kuk, reprezentant wydziału krajowego poseł Jahl, wiceprezydent Rady szkolnej kraj. Dr Ignacy Dembowski, prezes N.K.N. poseł Władysław Leopold Jaworski, wiceprezes Akademii Umiejętności Zoll, Eksc. Antoni hr. Wodziki, reprezentanci władz autonomicznych i rządowych, oraz członkowie Rad miasta Krakowa i Podgórza.

Mowa prezydenta Dra Leo.

Pierwszy przemówił prezydent Dr Julisz Leo. Powitawszy dostojników duchownych i świeckich, rzekł: „Obchodzimy dzisiaj wielkie święto autonomiczne, miejskie, obywatelskie, a przedewszystkiem narodowe”. Następnie skreślił mówca przedsiębrane prace około stworzenia Wielkiego Krakowa, począwszy od starań śp. prezydenta Dietla, aż po dni ostatnie. W dłuższem przemówieniu wskazał na trudności rozwoju miasta Krakowa, spowodowane szczupłością terytoryum, zaznaczając, że tymczasem Podgórze, dzięki sprężystej gospodarce zaczęło się rozwijać, lecz zarazem zagrażać rozwojowi Krakowa. Poznał to niebezpieczeństwo Sejm, poznały czynniki decydujące. Sprawa szła jednak trudno, bo kiedy na posiedzeniu Rady m. Podgórza w 1902 roku na trzydziestu kilku członków oświadczyło się za przyłączeniem tylko 3 czy 4, to cała reszta była mu stanowczo przeciwną. Kiedy jednak m. Kraków przez przyłączenie sąsiednich gmin przeniosło się na prawy brzeg Wisły, sytuacya zmieniła się do tego stopnia, że przeszło 30 radnych podgórskich oświadczyło się za, a tylko kilku przeciw przyłączeniu. Dzięki poparciu poprzednich namiestników śp. Andrzeja hr. Potockiego, i Eksc. Michała Dobrzyńskiego dzieło to doszło do skutku. Wreszcie mowca dziękuje imieniem miasta namiestnikowi Eksc. Korytowskiemu, że mimo wojny przyspieszył chwilę połączenia się dwóch miast, jak również komendantowi twierdzy Eksc. Kukowi, że ze względów wojskowych nie sprzeciwiał się temu przyspieszeniu. Przemówienie swe zakończył prezydent okrzykiem na cześć cesarza, powtórzonym trzykrotnie przez zebranych, poczem muzyka odegrała hymn cesarski.

Po okrzyku, wzniesionym przez prezydenta: „Niech żyje Kraków!” – odegrano „Jeszcze Polska nie zginęła!”

Mowa posła Maryewskiego.

Z kolei przemówił b. burmistrz miasta Podgórza poseł Franciszek Maryewski. Na wstępie usprawiedliwiał zwłokę, jaka nastąpiła w połączeniu się dwóch miast. Miasto założone przed wiekiem, z ludnością nie polską, rozwijało się powoli. Dopiero od nastania ery konstytucyjnej tj. od roku 1866 rozwój jego postępował szybko. Kiedy bowiem w owym czasie liczyło zaledwie 6000 mieszkańców, to ostatni spis ludności wykazał ich przeszło 24.000. Szkół było wówczas zaledwie dwie, dziś jest ich 9, a skupiają w swych murach blisko 4.000 dzieci. Była zaledwie jedna maleńka świątynia, dziś ą dwa wspaniałe kościoły. Nie było dróg, oświetlenia i komunikacyi itp., dziś jest to wszystko dobrze zorganizowane. Kiedy więc wyszła propozycya połączenia się z Krakowem, nastąpiła wątpliwość, czy będzie ono korzystne dla Podgórza. Dzięki jednak zabiegom Eksc. Dra Leo zapewniono Podwórzowi korzystne warunki. Mimo tego żal było tej samodzielności, jaką miasto posiadało. Uczucie jednak, że w Podgórzu są Polacy, którzy tak samo czują jak Polacy w Krakowie, sprawiło, iż do połączenia doszło nareszcie. Z historyi wiemy, że kiedy w Polsce było dobrze, Kraków się powiększał i przeciwnie. Niechże to obecne połączenie będzie prognostykiem chwalebnej przyszłośći Polski.

Mowa namiestnika Korytowskiego.

Następnie zabrał głos namiestnik Eksc. Witold Korytowski i przemówił w następujące słowa:

Niechaj mnie przedewszystkiem będzie wolno imieniem JEksc. p. Komendanta twierdzy i własnem, oraz imieniem obecnych tu reprezentantów władz państwowych podziękować najuprzejmiej JEksc. p. Prezydentowi miasta za miłe słowa powitania, raz za podniesienie naszej czynności w urzeczywistnianiu wielkiego dzieła, które tu dziś święcimy.

Dla mnie osobiście nie było łatwo stawić się dziś w Krakowie na zaproszenie Szanownych Panów. Przed dziesięciu dniami wyjechałem był do świeżo oswobodzonych powiatów wschodnich, wschodnich przedewszystkiem do Lwowa, który po wielomiesięcznych ciężkich utrapieniach nareszcie może swobodnie odetchnąć i radować się z całym zapałem, z jakim to czyni. W podróży mojej należało oczywiście dużo załatwiać i urządzać, wydawać niejedno zarządzenie bardzo radosne, ale i przykre rzeczy usuwać lub łagodzić. Zaledwie więc czasu starczyło, by tym trudnym zadaniom podołać. A jednak pragnąłem szczerze być tutaj dzisiaj pośród Panów. Jako szef administracyi tego kraju mniemałem, że przy wielkiej uroczystości połączenia Podgórza z Krakowem nie mogę nie być obecnym. Z drugiej strony jako człowiek prywatny uważałem za obowiązek tu się stawić. Z stary Krakowem łączą mnie bardzo dawne, serdeczne stosunki, a miasto Podgórze w biegu lat dawało mnie tyle dowodów życzliwości, iż należało przybyć na dokonanie dzieła, które to miasto z wielką świadomością celu, przejęte uczuciami patryotycznemi, dokonać postanowiło. Doświadczenia gdzieindziej poczynione uczą, że wielkie jednostki administracyjne i ekonomiczne, wielkie środowiska tradycyj narodowych, środowiska nauki i kultury, są zmuszone wchłaniać w swoje granice mniejsze graniczące osady, mniejsze jednostki ekonomiczne i to tak w interesie własnem, jak w interesie tych mniejszych jednostek. Słusznie podniósł tu Szanowny były prezydent miasta Podgórza, że samodzielność władzy, to atrybuty, której jednostka, powiedzmy raczej jednostki niechętnie się pozbywają. Pojmujemy, że i dla pp. Podgórzan nie łatwo było zrzec się różnych godności, różnych atrybucyj osobistych. Ale dobrze rozumiany interes miasta, dobrze zrozumiany interes narodowy, spowodował, że postanowienia Rady gminnej podgórskiej w kierunku przejścia w obręb miasta Krakowa łatwiej przyszły łatwiej przyszły do skutku, jak to gdzieindziej się dzieje, gdzie i dziesiątki lat nie zdołają przeprowadzić potrzebnych uchwał. Mnieman zresztą, że nowe miasto Podgórze powstało, że tak powiem jako latorośl, która wyrosła z głębokich korzeni potężnego dębu krakowskiego, korzenie swe silnie splątając z korzeniami macierzystego drzewa. Chodziło jedynie o to, aby stworzyć takie samo splatanie i połączenie silnych konarów i, jak znowu słusznie podniósł prezydent Maryewski, chodziło tylko o formalności; rzeczywiste i istotne połączenie już dawno istniało.

Rząd od samego początku zajmował życzliwe stanowisko dla niezmiernie doniosłej sprawy rozszerzenia miasta Krakowa. Chodziło tu przecież o wytworzenie nowych korzystniejszych warunków dla rozwoju tego historycznego, tyle nam wszystkim drogiego miasta. Poprzednicy moi w urzędzie, śp. Andrzej hr. Potocki i Michał Dobrzyński ułatwiali przeprowadzenie zarządzeń, wynikających z ustaw inkorporacyjnych i dotyczących zmiany kompetencyi administracyi. Tą samą drogą i ja poszedłem, zawsze najszczerszą okazując życzliwość dla stworzenia tego wielkiego kroku. Obecnie mimo stanu wojennego rząd nie wahał się przeprowadzić to pokojowe dzieło, mające tak niesłychanie doniosłe znaczenie nie tylko dla Krakowa i Podgórza, lecz i dla całego kraju. W tem przeświadczeniu nie można było bez dotkliwej straty dla obu miast i dla kraju zwlekać z załatwieniem tej sprawy. Dlatego też uzyskano specjalne cesarskie rozporządzenie w kwestyi zmiany okręgu starostwa podgórskiego, oraz wydano rozporządzenie o utrzymaniu i kompetencyi sądu powiatowego powiatowego Podgórzu, z wyjątkowemi prawami utrzymywania ksiąg hipotecznych zarówno dla realności miejskich jak wiejskich. Te dowody życzliwości są niezawodnie zadatkami dalszej stałej życzliwej opieki rządu nad Krakowem, który dla państwa i kraju spełnia tak niezwykle ważne zadanie jako twierdza, jako siedziba najważniejszych instytucyj naukowych i artystycznych, oraz jako skarbnica najdroższych pamiątek narodowych. Podgórze znowu, jak to już zaznaczył czcigodny prezydent miasta, posiada wszelkie warunki dla rozwoju indystryi i handlu.

Oby w nowych warunkach obydwa miasta, które tak szczęśliwie się uzupełniają, z nastaniem normalnych stosunków pod energicznem, świadomem celu kierownictwem, wstąpiły w nową erę świetnego pod każdym względem rozwoju dla dobra państwa i całego naszego narodu. Jego Eminencja Najprzewielebniejszy Książe Biskup krakowski raczył dziś rano w gorących modłach pobłogosławić nowemu dziełu. Ja z mojej strony kończę starem życzeniem: Quo bonum, faustum fortunatumque sit!

Dalsze przemówienia.

Imieniem kraju członek wydziału krajowego pos. Jahl wyraził radość, że ten długo oczekiwany czyn przyszedł wreszcie do skutku. Wszak dziś Kraków, to ta duchowa stolica Polski, ta skarbnica sztuki i nauki, do której i my niejedną cegiełkę dorzuciliśmy. Znaczenie Krakowa dla kultury narodu zrozumiały obydwa miasta i dążyły do połączenia, aby dodać duchowej stolicy Polski sił na przyszłość. Cześć i uznanie kraju dla prezydenta Dra Leo za doprowadzenie sprawy do skutku, cześć i uznanie dla Rady Podgórza i jej burmistrza p. Maryewskiego, który godność pierwszego obywatela złożył na ołtarzu dobrej sprawy. Piękną jest ta uroczystość, która jest objawem zgody, tak potrzebnej w obecnych czasach dla odrodzenia Ojczyzny.

Imieniem 30 miast burmistrz miasta Bochni Dr Maiss wyraził życzenie, aby Kraków rósł i potężniał.

Radca dyr. Sołtysik w imieniu Rady miasta Krakowa złożył wyrazy głębokiej czci i podzięki za doprowadzenie dzieła do skutku prezydentowi Leo i wszystkim, którzy do tego dopomagali, dopomagali dopomagali pierwszym rzędzie namiestnikowi Korytowskiemu i marszałkowi Niezabitowskiemu. Zakończył życzeniem, że kiedy w małym Krakowie koronowali się królowie polscy, oby dał Bóg, aby i w Wielkim Krakowie powtórzyło się wkrótce to samo.

Imieniem Rady m. Podgórza ostatni przemówił inż. Rolle: W dniu dzisiejszym niejeden z Was tu na sali zadaje sobie pytanie, czy my będziemy bardzo obcy waszym planom i zamiarom? Gdybym zaglądnął w głąb duszy krakowskiej, której Wy jesteście wyrazicielami, może na dnie jej znalazłbym ziarno nieufności do nas, zasiane tam przed 140 laty, gdy na skałach Krzemionek powstawało nowe miasto. Osadzała je tam ówczesna racya stanu. Intencyą osadnictwa naszego było, by szła naszych losów szła w górę Waszych w dół. Lecz siła tej ziemi polskiej była tak wielką, że przetapiała serca i dusze obcych osadników i czyniła z nich synów swoich. I dziś, gdy my zza Wisły przychodzimy do Was, pytacie nas: „Jaki Wasz program?” Fundamentem naszego programu jest i wasza zasada: Uważamy bez żadnych zachwiań jako dogmat polskość Krakowa. Na tym głównym fundamencie rozwijać się będą nasze główne stosunki, chociaż co do metod działania mogą być pewne odchylenia. Powodować je będzie różnica ustroju, z którego wyszliście Wy i my. Wy przedstawiciele patrycyatu starego, piastowego grodu, słynącego od wieków jako siedziba kultury i nauki; my wyszli z miasta nowego, które dzięki zapobiegliwości i energii swych mieszkańców stało się siedliskiem handlu i przemysłu. I my też w przyszłości będziemy musieli trzymać się tych dróg, które zapewnią tej przez nas reprezentowanej dzielnicy rozwój na dotychczasowej drodze.

Na zakończenie prezydent Dr Leo zawiadomił o uchwale, mocą której postanowiono ogłosić konkurs na historyę miasta Krakowa, oraz, iż przeznaczono ku uczczeniu tej uroczystości 50.000 koron na bohaterskich inwalidów, pochodzących z Krakowa, tak z c.k. armii, jak i z Legionów.

Odznaczenie Radnego Wolnego Królewskiego Miasta Podgórza (Dom Historii Podgórza DK “Podgórze”, ul. Limanowskiego 13; fot. Paweł Kubisztal)

Teksty wyszukał: Szperacz

Za nieocenione jak zawsze wsparcie dziękujemy p.Jarosławowi Żółciakowi