Zbliża się Rękawka, być może ostatnia podczas której, będzie można zobaczyć fort św. Benedykta przed planowanym zniszczeniem. Warto więc przeczytać protest, jaki wystosował Obywatelski Komitet Ratowania Krakowa. Niestety jego treść pozostaje aktualna.

Protest w sprawie dewastacji Fortu św. Benedykta na Krzemionkach Podgórskich.
Obywatelski Komitet Ratowania Krakowa zdecydowanie protestuje przeciwko działaniom zmierzającym do dewastacji zabytkowego Fortu św. Benedykta na Krzemionkach Podgórskich i jego bezpośredniego otoczenia.
Zamierzenia pod nazwą adaptacji są faktycznie silną ingerencją w substancję zabytkową budowli, w jej bryłę i otaczający krajobraz, nie mającą nic wspólnego z definicją konserwacji czy też rewaloryzacji.
Fort św. Benedykta w formie tzw. „wieży maksymiliańskiej” jest unikatem na skalę europejską /na całym świecie zachowanych jest kilka takich obiektów/. Powstał w latach 1850-54 wg. projektu krakowskiego architekta Feliksa Księżarskiego jako Fort nr 31 fortyfikacji Twierdzy Kraków i z niewielkimi zmianami wynikającymi z potrzeb wojskowych jest w całości zachowany /bliźniaczy Fort nr 32 został zburzony w 1956 roku i na jego miejscu zbudowano stację telewizyjną/. Fort wraz z zespołem zachowanych fortyfikacji został wpisany do rejestru zabytków /nr A-808/, a także leży w obrębie ścisłej ochrony konserwatorskiej Podgórza /rej. zabytków nr A-608/ i zgodnie z obowiązującym prawem powinien podlegać ochronie / Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. Dz.U. z 2003 r. nr.162/.
Fort położony jest w wyjątkowym miejscu Krakowa na Krzemionkach Podgórskich w sąsiedztwie wczesnośredniowiecznego kościółka św.Benedykta, przy którym odbywa się pradawne święto Rękawki w trzeci dzień Wielkanocy wraz z tradycyjnym odpustem. Teren wokół Fortu to tzw. Błonia na Krzemionkach o wielowiekowej tradycji kulturowej, objętej ochroną archeologiczną. Tutaj zachowały się ślady osadnictwa prehistorycznego i wczesnośredniowiecznego, tu odbywały się Sejmiki szlachty Ziemi Krakowskiej, miały miejsce obozy konfederatów barskich, wojsk ks. Józefa Poniatowskiego. W bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się średniowieczny kamieniołom dostarczający budulec powstającemu Krakowowi z reliktem muru getta podgórskiego z czasów II wojny światowej /wg. projektu adaptowany na parking !!!/, czy też najstarszy cmentarz komunalny Krakowa tzw. Stary Cmentarz Podgórski /zdewastowany w trakcie budowy Trasy Telewizyjnej w 1976 r./
Adaptacja Fortu bez naruszania jego substancji jest możliwa, a nawet konieczna. Istnieje wiele funkcji spełniających ostre reżimy ochrony konserwatorskiej budowli, a także jego otoczenia. Fort musi pozostać dostępny dla ogółu mieszkańców, a teren wokół pełnić funkcje rekreacyjne,.
Wydawać by się mogło, że zagrożenia zabytków Twierdzy Kraków mamy już dawno za sobą. W połowie XX wieku rozpoczęto planowe rozbiórki fortów krakowskich. Dewastacje zaczęto od zburzenia sąsiedniego, imponującego monumentalną formą Fortu Krakus w 1954 roku, poprzez inne takie jak: Bodzów, Krowodrza, Podchruście, wspomniany wyżej Krzemionki, a końcowym akcentem było zniszczenie archaicznej stalowej „wieży Grűssona” wraz z armatą w 1964 roku przy adaptacji fortu Skała na obserwatorium.
Na zakończenie chcemy przytoczyć kilka zdań nieodżałowanej pamięci prof. Janusza Bogdanowskiego – jednego z założycieli naszego komitetu – napisanych w 1979 roku, a tak pasujące do dzisiejszej sytuacji: Zdawało się, że ostatecznie zwyciężył rozsądek i era burzymurków przeszła na zawsze do historii. Same zaś zabytkowe forty, wtopione w zieleń parkową otoczenia i dróg rokadowych, stworzą tak potrzebne miastu obszerne tereny wypoczynku. Dobra tradycja Plant znajdzie kontynuację.

Hanna
Swaryczewska Sekretarz OKRK
Mikołaj M.Kornecki
Przewodniczący OKRK

Kraków marzec 2004 r.