11 listopada 2013 roku Podgórze wzbogaciło się o nowe muzeum. Zlokalizowano je w zabytkowym forcie „Swoszowice”, dotychczas niedostępnym, użytkowanym jako archiwum Urzędu Wojewódzkiego. O zbliżającym się otwarciu poinformowano zaledwie na kilka dni wcześniej, do końca też nie było wiadomo, co konkretnie (poza samym fortem) będzie można tam zobaczyć. Ogromne zainteresowanie – 1800 osób, które w ciągu 5 godzin odwiedziły nową placówkę, pokazało, że strategia zaskoczenia najwyraźniej odniosła skutek, i to pomimo nie najlepszych warunków dojazdu na miejsce komunikacją publiczną. Jak można się było zorientować, wygląd fortu, jego otoczenia jak również prezentowanej wystawy to wynik bardzo krótkiego okresu przygotowań, prowadzonych przy minimalnym nakładzie środków. W tym kontekście zaskoczeniem była na pewno atrakcyjność samych eksponatów, jak i sposobu ich estetycznej prezentacji. Za pewien mankament ekspozycji należało uznać bardzo elementarny zestaw informacji o zbiorach, niestanowiący wprawdzie bariery dla pasjonatów tematu, ale niewystarczający dla laików. Na szczęście w każdej chwili można było liczyć na pomoc pracowników muzeum, którzy służyli wszelkimi wyjaśnieniami.
Od dnia oficjalnego otwarcia Muzeum pozostaje czynne w każdą niedzielę w godzinach 11-17, a dla grup zorganizowanych dostępne jest także w innych terminach, po uzgodnieniu telefonicznym. Na dużym terenie historycznej działki fortecznej zobaczyć można fortyfikacje wyjątkowo długo ukryte przed oczami mieszkańców Krakowa. Najstarszym dziełem obronnym jest pochodząca z 1887 roku bateria artylerii ciężkiej FB 51c, wchodząca pierwotnie w skład grupy umocnień skupionych wokół fortu 51 „Rajsko” (położonego kilkaset metrów dalej, przy ulicy Droga Rokadowa). Bateria, choć dobrze widoczna, chwilowo nie jest jeszcze przygotowana do zwiedzania. Fort 51 ½ „Swoszowice” powstał w latach 1897-1898. Podstawowym jego zadaniem było zwalczanie we współpracy z sąsiednimi fortami nieprzyjacielskiej piechoty idącej do szturmu od strony Wróblowic i wzdłuż Traktu Wiedeńskiego (obecna Zakopianka) oraz wspieranie obrony fortu „Rajsko”. Główne uzbrojenie, w postaci czterech lekkich armat, umieszczono w nim pod osłoną obrotowych wież pancernych (złomowanych niestety w okresie okupacji niemieckiej). Fort tworzą: schron bojowo-koszarowy otoczony wałem ziemnym ze stanowiskami piechoty, obronna wartownia w przejeździe przez wał oraz otaczająca całość fosa. W pomieszczeniach schronu bojowo-koszarowego można oglądać wystawę znalezisk z pól bitewnych pierwszej wojny światowej. Kolekcja obejmuje elementy uzbrojenia, wyposażenia i umundurowania żołnierskiego, sprzętu artyleryjskiego wraz z amunicją i wyposażenia fortyfikacji. Nie brak takich unikatów jak części armaty M.2, stanowiącej uzbrojenie wież wysuwalno-obrotowych, użytych w liczbie zaledwie 10 egzemplarzy w twierdzach: Kraków (fort 44 „Tonie”) i Przemyśl (fort 1/1 „Łysiczka”, XI „Duńkowiczki”). Trzy pomieszczenia przeznaczono na ekspozycję przygotowaną przez Stowarzyszenie Rekonstrukcji Historycznej „Wrzesień 39”, poświęconą Wojsku Polskiemu w okresie międzywojennym. Przedstawiono tam wyposażenie lazaretu oraz repliki uzbrojenia, w tym m.in. armatki przeciwpancernej, lekkiego moździerza, granatnika, ckm i karabinu przeciwpancernego.
Aktualnie prowadzona jest rozbudowa ekspozycji. Sukcesywnie postępować ma dalsze porządkowanie obwałowań fortu, przywracanie budowlom schronowym wyglądu zbliżonego do historycznego i organizacja dodatkowych atrakcji uzupełniających ofertę zwiedzania. Tym samym, po otwartym w bieżącym roku Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń w północnej części fortu „Skotniki-Sidzina”, kolejny „podgórski” fort zyskał przeznaczenie odpowiadające jego zabytkowym wartościom. Po dotychczasowych propozycjach adaptacji nieliczących się z „pojemnością” historycznych fortów: „św. Benedykt” (Centrum Kultury), „Prokocim” (Muzeum Przyrodnicze) i „Łapianka” (Muzeum Ruchu Harcerskiego) jest to niewątpliwie pozytywna odmiana.
Muzeum Spraw Wojskowych, ul. Sawiczewskich 46,
tel.: 797 851 822
www.mswojsk.com
Ciekawe co z fortem Barycz – z tajemniczym opisem Osrodek Szkolenia Urzedu Wojewodzkiego . Szkolenia – tajemniczo brzmi . Tak samo „tajemnicza” jest willa w srodku „trupiego lasku” Rajsko , Wezel Wielicki
Poprawna nazwa tego fortu to Wróblowice.
Poprawna nazwa fortu 45 to „Marszowiec” a jest: „Hotel Twierdza”.
Poprawna nazwa fortu przy Nowym Kleparzu to „Bastion III” a jest „Forty (liczba mnoga!) Kleparz”.
Wobec powyższego zamiana „Wróblowic” na „Swoszowice” na prawdę nie należy do grzechów ciężkich 😉
Ciekawym czy moje opracowanie z wykazem oficerów sztabu artylerii c.k.w Krakowie które m.in. przekazałem będzie wyeksponowane czy nie ?
Z.S.
Szkoda ze fort rajsko niszczeje ekstra miejsce na hotel taki piekny stamtad widok jak sie dorobie w usa to wroce i zrobie tam czterogwiazdkowy lol