Dzięki uprzejmości wnuczek Pawła Turnusa zamieszczamy na naszej stronie informacje o rzeźbiarzu, który znaczną część życia spędził w Podgórzu, w podgórskich kościołach znajdują się również jego prace.
PAWEŁ TURNUS – RZEŹBIARZ, 5 VIII 1884 – 2 IV 1957

Paweł Turnus urodził się 5 sierpnia 1884r. w Stanisławowie w Galicji, w polskiej rodzinie: ojciec Bazylii Turnus, matka Anna z domu Lenyczyn. Rodzina po II Wojnie Światowej pozostała w Stanisławowie – obecnie Ukraina.
W latach 1896 -1900 odbył naukę w Przemysłowej Szkole Stolarstwa i Tokarstwa w Stanisławowie. Uczył się snycerstwa, rzeźbiarstwa, rysunku orientalnego, języków obcych. Na tej podstawie został uznany jako „uzdolniony do prowadzenia przemysłu stolarskiego”. Po odbyciu nauki rękodzielnictwa rzeźbiarskiego w Drohobyczu w latach 1902 -1904 uzyskał świadectwo wyzwolin i dnia 25 sierpnia 1904r. został zapisany w poczet „Towarzyszów Stowarzyszenia Przemysłowego” w Drohobyczu.
Od 15 X 1904r. do 13 II 1905r. pracował jako rzeźbiarz ornamentalny w drewnie w Sanoku u rzeźbiarza A. Piątkiewicza. W latach 1910 -1911 ukończył szkołę w Pradze – kierunek modelowanie ornamentalne i figuralne oraz modelowanie w drzewie i wosku. W Dreźnie studiował nauki w rzeźbie, rysunku, malarstwie, pracując równolegle we własnej pracowni rzeźbiarskiej.
Związek małżeński zawarł z Marią Zemla z domu Majeranowska. Ze związku tego urodziło się czworo dzieci: Irena, Kazimiera, Emilia i Zdzisław (nasz ojciec). Ojciec Marii – Wojciech Zemla, ślusarz prowadził zakład ślusarski i kuźnię w Krakowie przy ul. Starowiślnej 8 do 1896 r. Wojciech Zemla współpracował przy wykonaniu krzyża, który został postawiony na Giewoncie w 1900 r. (był obecny przy jego montażu). Po śmierci dziadka Marii – Wincentego Majeranowskiego, Paweł Turnus zamieszkał w Podgórzu przy ul. Dekerta 16.
Matka Marii – Antonina zmarła wcześnie, osierociła dzieci: Marię, Leona, Stanisławę, Feliksa. Ojciec Antoniny Zemli – Wincenty Majeranowski jest autorem kilku grobowców na cmentarzu Rakowickim.
Paweł Turnus w latach 1917 X – 1918 I przebywał w Lublinie: 3 Kompania Reserwe Infateria R58 J.R. 58 M.G.G. W latach 1914 – 1918 w czasie I Wojny Światowej był zatrudniony jako werkmistrz i organizator w wojennych warsztatach mechanicznych C.K. Austriackiej Dyrekcji Inżynierii Wojskowej w Krakowie. Po odzyskaniu niepodległości pracował w tych samych warsztatach jako kierownik administracji do 1921 r. W dniu 26 V 1921 r. został zdemobilizowany i zwolniony. Ponieważ wybuchła wojna między Polską a Rosją warunki pracy były bardzo ciężkie.
Paweł Turnus posiadał pracownie rzeźbiarskie w Pradze, Dreźnie, Berlinie, gdzie wykonywał liczne prace – lecz wiadomości o nich są mało znane w rodzinie. Jest autorem m.in. płaskorzeźby „Oszczędność” nad wejściem do dawnego budynku Kasy Oszczędności Miasta Podgórza przy ul. Józefińskiej 18. Miał wielu przyjaciół wśród rzeźbiarzy, malarzy, między innymi prof. Karol Hukan, z którym utrzymywał kontakt do końca życia. Ulubionym miejscem spotkań z przyjaciółmi artystami była kawiarnia „Noworol” w Sukiennicach. II wojna światowa oraz zmiana ustroju Polski nie pozwoliła mu na wyjazd z kraju.
Po wybuchu II Wojny Światowej i po zakończeniu działań wojennych na terenie Generalnego Gubernatorstwa pracował w służbie Inspekcji Budowy Kolei Wschodniej w Krakowie (1939 -1941). W lipcu 1942 r. został wywłaszczony przez Niemców z nieruchomości w Podgórzu z powodu przeznaczenia tego terenu pod budowę kolejowej linii obwodowej. Parcela została zniszczona i rozgrabiona przez jeńców francuskich rozbierających sąsiednie domy oraz przez żydowskich robotników z Biecza przywiezionych do wywożenia ziemi pod nasyp kolejowy. Po likwidacji getta rodzina została przesiedlona do kamienicy przy ulicy Limanowskiego 29, gdzie rzeźbiarz mieszkał do śmierci w 1957r.
Do roku 1952 Paweł Turnus pracował jako inspektor kontroli technicznej w Zjednoczonym Budownictwie Miejskim. Ze względu na stan zdrowia przeszedł na rentę. Przeżycia wojenne, I i II wojna światowa, wojna polsko-bolszewicka, trauma z powodu utraty majątku, pracowni rzeźbiarskich, zmiana ustroju, tragiczny wrzesień 1939 r., ucieczka na wschód i powrót po napaści Rosji 17 września 1939 r. na Polskę – to wszystko przyczyniło się do choroby i śmierci. Zmarł 2 kwietnia 1957 r. pochowany został na cmentarzu w Podgórzu – kw. VIII wsch. gr.16
DOROBEK ARTYSTYCZNY RZEŹBIARZA – RZEMIEŚLNIKA
Paweł Turnus rzeźbił bardzo dużo na terenie Galicji: Czortków nad Sertem, Drohobycz, Lwów, Stanisławów.
Czortków – 1910r. rozbudowa kościoła św. Stanisława OO Dominikanów w stylu neogotyku – projekt lwowskiego architekta Sas-Zubrzyckiego
Rzeźbił w latach 1928 -1932:
ołtarz główny
ołtarz boczny
stalle
płaskorzeźbione sceny figuralne, polichromowane: Pasja Chrystusa
ornamenty w stylu neośredniowiecznym
motywy eklektyczne typowe dla Sas-Zubrzyckiego
Kraków
kościół św. Józefa (artysta w archiwaliach nie jest wymieniany)
Był współtwórcą wyposażenia kościoła św. Józefa
ambona z 1910r. – obfita dekoracja neogotycka
ołtarz św. Józefa
ołtarz cechu murarzy
ołtarz św. Józefa 21 XII 1925r.
ołtarz N.M.P 16 III 1909r.
ołtarz – w środku Pan Jezus na krzyżu 16 IV 1910r.
ruchome wyposażenia kościoła
Kościół św. Benedykta na Krzemionkach – ołtarz
Kościół OO. Redemptorystów – ołtarz
Kaplica szkolna Szkoły Miejskiej Limanowskiego – ołtarz
Zamek Królewski i Katedra
Kasa Oszczędności z 1909r. ul. Józefińska – płaskorzeźba alegoryczna – oszczędność – uwieczniona na niej żona Maria i dzieci
Krynica – rzeźby na budynkach Magistratu
Rabka – budynek Polikliniki
Tarnopol – ołtarz 23 VII 1923r.
Artysta oprócz neogotyckiego wyposażenia kościołów, rzeźb tworzył również przedmioty rzemiosła artystycznego tj. meble, stoły, ramy obrazów i luster.
Rama obrazu Matki Boskiej Czortkowskiej – obraz ten przeniesiony został z Czortkowa do kościoła św. Jacka OO. Dominikanów w Warszawie 25 VI 1946r.
W posiadaniu rodziny są liczne fotografie dokumentujące prace rzeźbiarskie Pawła Turnusa. Jego rodzina – żona i dzieci zostały uwiecznione w postaciach rzeźb, zwłaszcza dzieci były jego ulubionymi postaciami w studiowaniu i tworzeniu dzieł.

Pamiętające o wybitnym Dziadku Wnuczki: Aleksandra, Jadwiga i Joanna