NIEDZIELA, 28 WRZEŚNIA – SPACERY

1.
Miejsce pamięci i Muzeum KL Plaszow. Architektura upamiętnienia
godz. 9.00 (2 h)
zbiórka: Szary Dom, ul. Jerozolimska 3
Przez ostatnie lata teren byłego KL Plaszow stanowi obszar prac zmierzających do upamiętnienia historii Ofiar byłego obozu pracy i obozu koncentracyjnego.
W tym celu przygotowany został projekt upamiętnienia, dla którego podstawą był zwycięski projekt architektoniczny wyłoniony w konkursie z 2006 roku. Od tego czasu zmieniły się jednak koncepcje realizowanych projektów muzealnych,
których celem jest działalność komemoracyjna wpisana w szereg lokalnych kontekstów kulturowych, krajobrazowych i przyrodniczych. Podczas spaceru uczestnicy będą mieli szansę dowiedzieć się więcej o przyjętych strategiach upamiętniania KL Plaszow, zwłaszcza autentycznego świadka historii cierpienia i śmierci – miejsca pamięci (projekt realizowany w latach 2023-2024), koncepcją budynku wystawienniczego – Memoriału (w budowie) oraz planami wobec historycznego obiektu – Szarego Domu (rozpoczęcie prac planowane w przyszłym roku).
Prowadzi: Kamil Karski (Muzeum KL Plaszow)

2.
Od Puszczy Karpackiej do Dżungli Miejskiej.
Przegląd architektury dawnych wsi oraz współczesnej urbanistyki, Dzielnicy XI Krakowa, Podgórze Duchackie
godz. 10.00 (2 h)
zbiórka: przystanek autobusowy przy ulicy Podedworze 2 (jeszcze
nieczynny, wiata przystankowa już stoi).
Na przykładzie przestrzeni Dzielnicy XI Podgórze Duchackie, w pobliżu Progu Karpackiego, można znakomicie prześledzić przemiany urbanistyczne, kulturowe na przestrzeni tysiąca lat Królestwa Polskiego. Poznamy legendy Kijaków Piaszczańskich, fakty, obiekty z historii Piasków Wielkich,
współczesne jednostki miejskie, marzenia o przyszłości.
Oprowadza: Ewa Gaj.

3.
Krakowska Pijalnia Zdrojowa
ul. Wadowicka 1b (Rondo Antoniego Matecznego)
godz. 10.00 – 14.00
10.00 – otwarcie Parku Zdrojowego
11.00 – rozpoczęcie ostatniego w tym roku koncertu z serii „Niedzielne poranki
z muzyką wiedeńską”. Zagra Salonowa Orkiestra Camerata pod dyrekcją Wiesława Murzańskiego wraz z solistami.
11.30 – przerwa
12.00 – druga część koncertu
13.00 – Prelekcja pod tytułem „120 lat Uzdrowiska Mateczny” oraz pytania od gości

4.
Osiedle Podwawelskie
godz. 10.00
zbiórka: ICE Kraków (główne wejście)
Osiedle Podwawelskie miało nosić nazwę osiedla Tysiąclecia. Pomysł budowy dużego zespołu mieszkaniowego w pobliżu Wawelu narodził się na początku lat 60. XX wieku i zbiegł w czasie z przygotowaniami do obchodów tysiąclecia państwa polskiego. Ostatecznie przyjęto obecną nazwę. Osiedle było jednym z pierwszych dużych zespołów mieszkaniowych zrealizowanych po południowej stronie Wisły, inicjującym intensywny rozwój zabudowy w tej części Krakowa. Projekt założenia przygotowała Witold Cęckiewicz z zespołem, projekty architektoniczne opracowali Maria i Jerzy Chronowscy. Współcześnie obserwujemy wzrost zainteresowania powojenną architekturą mieszkaniową, bloki i kompozycje urbanistyczne utrzymane w duchu Karty Ateńskiej są coraz częściej analizowane i włączane do opisu historii architektury powszechnej. Spotkanie pozwoli poznać osiedle Podwawelskie, przyjrzeć się poszczególnym projektom, które zastosowano w tym założeniu oraz zastanowić nad innymi zaskakującymi realizacjami architektonicznymi, jakie odnajdziemy w bezpośrednim sąsiedztwie osiedla, zarówno z okresu przed i powojennego.
Oprowadza: dr Michał Wiśniewski (Fundacja Instytut Architektury)

5.
Dom Ludowy – budowla z okresu międzywojennego
godz. 10.00
zbiorka: przystanek tramwajowy Turowicza (11, 50, 10)
Krótki spacer poprowadzi nas do Domu Ludowego, gdzie przedstawimy historię jego budowy i późniejszej przebudowy. Dom Ludowy – Publiczna Szkoła Podstawowa – Szkoła Zawodowa „Skórzanka”. Uczestników z Łagiewnik prosimy o zabranie na spotkanie starych zdjęć i pamiątek z tego okresu.
Zaprasza Łagiewnickie Towarzystwo Kulturalne.
Poprowadzą: Zyta Wawrzyńczyk-Kopia, Barbara Żołądź, Bronisław Gwizdowski

6.
Bagry – mazurskie klimaty w Krakowie
godz. 12.00
zbiórka: parking przed KŻ Horn Kraków, ul. Kozia 22
Bagry – kawałek Mazur w Krakowie. Obejrzymy zalew i okolice z wieży widokowej i mariny Klubu Żeglarskiego Horn Kraków. Poznamy historie zalewu, znane i nieznane. Powstały tu nowe atrakcje: ścieżka edukacyjna, strefy relaksu, plaża Chorwacja z Aleją Gwiazd Chorwackich i tężnia solankowa. Dowiemy się, gdzie w Krakowie można złapać wiatr w żagle i dlaczego na Bagrach jest go najwięcej, a także jak penetrować głębiny wśród wraków i surfować na desce na wyciągu wakeboardowym.
Oprowadza: Józefa Ogrodnik (Prezes KŻ Horn Kraków)

7.
Trzy wille w mieście-ogrodzie
godz. 13.00
zbiórka: Plac Lasoty, obok pomnika Edwarda Dembowskiego
Wzgórze Lasoty i trzy niezwykłe adresy, pod którymi kryją się najpiękniejsze wille – sąsiadki Podgórskiego miasta-ogrodu. Dwie z nich noszą kobiece imiona – Mira, Julia, jedna należała do kobiety – Marii Wisłockiej. Jednej pilnuje sowa, jedna ma wieżę, a jedna pamiątkową tablicę. Ich historie to księga dziejów Podgórza. Nie zabranie też wątku filmowego – Vinci 2. Zapraszamy na zielony, przepiękny spacer sąsiedzki od willi do willi, o których historii i tajemnicach opowie Jacek Hegerle.

8.
Ludwinów
godz. 13.30 (2 h)
zbiórka na przystanku „Ludwinów” na ul. Konopnickiej w kierunku ronda
Matecznego.
Dawna podkrakowska wieś, słynąca z folkloru, potem z charakterystycznego, robotniczego charakteru. Upamiętniona w nieśmiertelnym „Ludwinowskim tangu” Petersburskiego i Własta i w wodewilu „Lola z Ludwinowa”. To stąd pochodził malarz Aleksander Kotsis i kilka innych osób wartych przypomnienia. Niestety z roku na rok coraz mniej mamy śladów po tej wsi. Chodźmy na wycieczkę, póki jeszcze się coś ostało! Na zakończenie wspólnie odśpiewamy „Ludwinowskie tango”!
Oprowadza Emil Bajorek (PODGORZE.PL, Przewodnicy Bez Granic, PTTK, Gaudeamus, Crux Galiciae; przewodnik krakowski, beskidzki, sudecki i jurajski; krakonik.com)

9.
Fragmentem Wzoru Południowego
godz. 14.00
zbiórka: przystanek MPK Komuny Paryskiej (po stronie „Stokrotki”)
Spacer po miejscach o ciekawej przeszłości i nazewnictwie. Spotkamy się w sąsiedztwie byłych Koszar Kawaleryjskich w Kobierzynie z zachowanym od niemal 140 lat budynkiem oficerskim, oraz obok niebanalnego, a liczącego sobie zaledwie 10 lat osiedla „Pod Dębem”. Wcześniej na tym miejscu istniał rozległy obszar dworski z pałacem (zobaczymy jego zdjęcia i makietę). Zaś stanowiska archeologiczne poświadczały tu osadnictwo już w epoce kamiennej. Spacer zakończymy w Dębowym Lesie ważnym dla miejscowych harcerzy, a także dla taborów cygańskich w przeszłości.
Oprowadza: Urszula Kryszałowicz

10.
Opieka medyczna w getcie
godz. 14.00 (1,5 h)
zbiórka: ul. Józefińska 14
Odwiedzimy miejsca, gdzie działał: szpital ogólny, szpital dla przewlekle Chorych, szpital zakaźny, dom starców, Apteka Pod Orłem (z zewnątrz), zakład dezynfekcyjny.
Oprowadza: Małgorzata Polzer

11.
Wojenne dzieje „Libana”. Kamieniołom Libana i Służba Budowlana
w Generalnym Gubernatorstwie
godz. 14.00 (1 h)
zbiórka: ul. Za Torem 22, przed wejściem
Skąd się wzięła nazwa „Liban”? Dlaczego ten kamieniołom jako jedyny spośród krakowskich wapienników zyskał złą sławę? Leżący w cieniu KL Plaszow, teren byłego obozu karnego Służby Budowlanej był świadkiem wielu okupacyjnych tragedii. Poznamy rolę, ale i znaczenie gospodarcze „Libana”
w systemie okupacyjnego terroru. Zatrzymując się przed pomnikiem – mogiłą grupy junaków zamordowanych przez Niemców w 1944 roku, przywołamy tamte wydarzenia…
Oprowadza: Piotr Makuła (Muzeum Armii Krajowej im gen. Emila Fieldorfa „Nila”)

12.
Spacer szlakiem nowej architektury na Woli Duchackiej – Dom
Alchemików
ul. Mochnackiego 20-22
godz. 15.00
zbiórka: na placu Fabryki HEAN Budynek przemysłowy Fabryki Kosmetyków HEAN w stylu postmodernistycznym – projekt wybitnego architekta, prof.
Dariusza Kozłowskiego
Oprowadza Henryk Kuśnierz, właściciel Fabryki Kosmetyków HEAN

13.
Podgórze na torach – w poszukiwaniu śladów kolejowej przeszłości miasta
godz. 15.00
Zbiórka: przystanek tramwajowy „Dworzec Płaszów Estakada”, przy schodach prowadzących na peron I stacji Płaszów.
Koncepcje budowy kolei przez Podgórze sięgają 1836 roku nieznacznie wyprzedzając analogiczne zamierzenia lansowane przez władze autonomicznej Rzeczpospolitej Krakowskiej. Finalnie kolej w mieście na prawym brzegu Wisły pojawiła się dwie dekady później a pierwszą stację (obecny Kraków Płaszów) otwarto dopiero w 1884 roku. Od tego momentu inwestycje kolejowe nabrały rozpędu stymulując demograficzny i gospodarczy rozwój Podgórza, a w krajobrazie pojawiło się sporo obiektów związanych z funkcjonowaniem tego środka transportu. XX- i XXI – wieczne modernizacje sprawiły, że do dziś niewiele zachowało się z historycznej infrastruktury, jakkolwiek to co istnieje nadal daje pojęcie o roli kolei w życiu miasta. W trakcie spaceru prześledzimy ewolucję kolei w starym Podgórzu koncentrując się na zachowanych w przestrzeni materialnych świadectwach jej obecności.
Zaprasza: Dominik Lulewicz

14.
Podgórskie popołudnie wspomnień
godz. 15.30 (1,5 h)
zbiórka: Rynek Podgórski, w miejscu dawnej fontanny
Co zmieniło się w architekturze Starego Podgórza od lat 70-tych ubiegłego stulecia? Jak kiedyś wyglądał Rynek Podgórski i czy pamiętamy fontannę w kształcie nerki z kamiennym wodotryskiem pośrodku? Co znajdowało się tam, gdzie teraz stoją bloki pomiędzy starymi kamienicami zwane „plombami”? Jak zmieniło się otoczenie Sanktuarium św. Józefa? Wszystkich, którzy to pamiętają zapraszamy do wspólnych wspomnień podczas spaceru, który o godz. 15.30 wyruszy z Rynku Podgórskiego, właśnie z miejsca, w którym kiedyś była fontanna. A może warto by ją przywrócić w tym miejscu? Każdy, kto pamięta Podgórze z ubiegłego wieku będzie miał okazję o tym opowiedzieć. Wprawdzie zaproszenie na ten spacer kierujemy głównie do starszych mieszkańców Podgórza, ale młodsi, którzy chcieliby się dowiedzieć jak kiedyś wyglądała nasza dzielnica też są bardzo mile widziani.
Prowadzenie: Andrzej Zdybalski (Stowarzyszenie PODGORZE.PL)

15.
Dawna wieś Zakrzówek
godz. 16.00 (2 h)
zbiórka pod tzw. „słupem Dębnickim” (kapliczka w formie słupa stojąca
pomiędzy Centrum Kongresowym ICE a pętlą autobusową „os.
Podwawelskie”, dojście możliwe ul. Konopnickiej od przystanku „Rondo
Grunwaldzkie” w kierunku ronda Matecznego).
Zakrzówek kojarzy się dziś krakowianom z popularnym zalewem, ale przez wieki był osobną wsią z bogatą historią. Stały tu aż trzy dwory, zachowały się elementy Twierdzy Kraków, jest też ciekawostka dla miłośników kolei. Podczas wycieczki zaglądniemy również na aleję Elvisa Presleya i pod kopiec Jana Pawła II. Ominiemy natomiast kąpielisko oraz Skały Twardowskiego.
Oprowadza Emil Bajorek (PODGORZE.PL, Przewodnicy Bez Granic, PTTK, Gaudeamus, Crux Galiciae; przewodnik krakowski, beskidzki, sudecki i jurajski; krakonik.com)

—-
XXIV Podgórskie Dni Otwartych Drzwi odbywają się w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa pod hasłem: W stronę architektury. Młode dziedzictwo.

ORGANIZATOR
Stowarzyszenie PODGORZE.PL
PARTNERZY
Rada Dzielnicy XIII, Centrum Kultury Podgórza, Muzeum Podgórza/Muzeum Krakowa,
WSPÓŁPRACA
Instytut Pamięci Narodowej w Krakowie
Stowarzyszenie Przyjaciół Woli Duchackiej
Zespół Szkół Gastronomicznych nr 2 im. Odona Bujwida
Łagiewnickie Towarzystwo Kulturalne
Stowarzyszenie Adventure
PATRONAT MEDIALNY
Wiadomości

XXIV Podgórskie Dni Otwartych Drzwi są organizowane przy wsparciu finansowym Rady Dzielnicy XIII Podgórze

Udział we wszystkich wydarzeniach jest bezpłatny