Podgórzanie generalnie zdają sobie sprawę, że żyją w dość zielonej okolicy, ale nie wszyscy wiedzą, że po południowej stronie Wisły (razem z Tyńcem) znajduje się aż 116 z 260 pozycji z listy pomników przyrody Miasta Krakowa. W pozostałych rejonach występujących w rejestrze tj. Śródmieściu, Krowodrzy i Nowej Hucie razem wziętych, znajduje się 55% pozycji z listy pomników przyrody – a w samym tylko Podgórzu pozostałe 45%. Pomniki Przyrody zgodnie z oficjalną definicją są to „pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie„.

W Podgórzu, a zresztą nie tylko tu, zdecydowanie dominują drzewa liściaste – najczęstszym pomnikiem przyrody jest, bardzo majestatycznie prezentujący się, dąb szypułkowy – 6o pozycji. Kolejna pod względem popularności jest lipa drobnolistna (23 pozycje, w tym jedna pozycja wpisana jako cała aleja lip prowadząca do klasztoru Benedyktynów w Tyńcu). Co ciekawe, właśnie te spotykane są najczęściej drzewa, mają szczególne znaczenie w Polsce, choć związane jest ono ze skrajnie różnymi światopoglądami. Dąb był świętym drzewem Słowian (nie tylko Celtów, co jest pierwszym skojarzeniem), a lipa drobnolistna związana jest z, bardzo rozwiniętym u nas, kultem Matki Boskiej. Oprócz tych symbolicznie ważnych drzew, po prawej stronie Wisły występują aż dwa pomniki przyrody nieożywionej –  Głaz narzutowy Rapakiwi na Kozłówku i Źródło Świętojańskie tryskające na północ od wzgórza Duża Biedzinka w Tyńcu. Mamy u nas również takie rarytasy jak iglicznia trójcierniowa czy efektowny platan klonolistny. Natomiast z drzew szpilkowych występują modrzew europejski (1 pozycja), sosna pospolita (1 pozycja), cyprysik groszkowy (1 pozycja),

Rezultatem projektu, którego pomysł, zrodził się jeszcze w zimie, jest zamieszczona poniżej mapa z zaznaczonymi prawobrzeżnymi pomnikami przyrody, uzupełniona o ich zdjęcia. Oprócz mapy, po  kilkumiesięcznej, bardzo ciekawej i rozwijającej pracy nad tym „projektem”, urodziły się następujące przemyślenia i wnioski:

  • 1) w łatwy sposób można znaleźć listę pomników przyrody na terenie Miasta Krakowa (np. na stronie Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie)
  • 2) nie wszystkie pomniki przyrody są oznakowane tabliczką z orzełkiem
  • 3) niektóre drzewa oznakowane są starymi wzorami tabliczek (czerwone), niektóre nowymi (zielone) – choć to i tak lepsza sytuacja niż gdyby miały być w ogóle nieoznakowane
  • 4) tabliczka z orzełkiem jest często niewidoczna, gdyż umieszczona jest na drzewie tylko z jednej strony (stąd pomysł, by pomyśleć nad sposobem oznakowania widocznym z wielu stron)
  • 5) adresy z rejestru w wielu przypadkach nie zgadzają się z rzeczywistymi adresami, co utrudnia poszukiwania
  • 6) liczba pomników przyrody zastana na miejscu nie zgadza się z liczbą z aktualnego rejestru
  • 7) właściciele terenów, na których znajdują się pomniki przyrody są, w wielu przypadkach, świadomymi „użytkownikami” i „współlokatorami” dóbr przyrody, którymi obdarzyła ich Natura i chętnie dzielą się swoją wiedzą na ich temat

 

Niektóre z powyższych spostrzeżeń mają charakter problemów, które może warto byłoby rozwiązać, by lepiej uświadamiać społeczność miejską o tym, że w jej otoczeniu znajdują się obiekty ważne przyrodniczo, a często również historycznie (wiele z pomników przyrody znajduje się na dawnych terenach dworskich np. w Parku Jerzmanowskich, w Sidzinie, czy przy ul. Podedworze). Niektóre okazy znajdują się na terenach szkolnych, co mogłoby być wykorzystywane  do celów edukacyjnych na lekcjach biologii, przyrody, czy godzinach wychowawczych.

Jeśli chodzi o wnioski „nieproblemowe”, to najważniejszy jest taki, że laik, odróżniający jedno drzewo od drugiego głównie po liściach (jakim do pewnego momentu byłam) po kilkumięsiecznym kontakcie z najbardziej reprezentacyjnymi okazami różnych drzew, sporo może się o nich nauczyć i wynieść. Kolejnym, być może zaskakującym spostrzeżeniem, jest fakt, że pomniki przyrody wyglądają równie ładnie bez liści, jak i z nimi. Obserwacja drzew zimą, czy wczesną wiosną, gdy nie pokryły się jeszcze zielenią, umożliwia dostrzeżenie pięknie ukształtowanych konarów i gałęzi (dla mnie, mistrzem w tej kategorii są dęby szypułkowe).

Niestety nie do wszystkich pomników przyrody udało się dotrzeć, nie wszystkie udało się znaleźć, nie wszystkie udało się dopasować do tego, co widnieje w rejestrze. Stąd przedstawiona poniżej mapka będzie sukcesywnie uzupełniana i ulepszana. Natomiast jeśli ktoś z Państwa mieszka w okolicy któregoś z drzew, niemającego zdjęcia, zachęcamy do fotografowania i przesyłania nam efektów swojego obcowania z pomnikami przyrody. Zachęcamy również do „zazielaniania”  tych drzew, które mają zdjęcia, ale bezlistne (a takich jest większość). Może jesienią uda się na zebrać zdjęcia w pięknej jesiennej kolorystyce.

Liczymy na to, że ktoś z Państwa dzięki poglądowej mapce, odkryje po latach zamieszkiwania, tak jak to miało miejsce w moim przypadku, że w jego najbliższej okolicy znajduje się pomnik przyrody. Zachęcamy do spacerów, przyglądania się drzewom i czerpania z nich sił witalnych (przytulanie dozwolone :P).

 

Klikając Pomniki Przyrody w Podgórzu otworzy się mapa.

 

Legenda do mapy:

znacznik zielona „choinka” – obiekt ze zdjęciem, znaleziony na miejscu, z tabliczką (lub, w kliku przypadkach,wyróżniający się spośród innych), czasem z pytajnikiem (jeśli problemy z określeniem jakie to drzewo)

znacznik zielona pinezka – obiekt nie znaleziony, ale powinien tam być wg rejestru (efekt: brak zdjęcia i znacznik nie odzwierciedla dokładnego miejsca występowania pomnika przyrody) lub nie dane mi było tam jeszcze dotrzeć (Zalesie/Zawiła, Skałki Twardowskiego, Merkuriusza Polskiego)

znacznik niebieski standardowy – obiekt bez tabliczki (a wygląda jak pomnik przyrody i jest w miejscu, gdzie taki powinien się znajdować wg rejestru)